NI UPI WAJIBU WA SERIKALI YA TANZANIA KWA WANANCHI WAKE KIKATIBA? SWALI LA MDAU KATIKA MJADALA WA KATIBA YA WATU

[10:41, 03/08/2023] A: Nimekuwa nawaza sana kuhusu katiba ya nchi ya kijamhuri. Kwamba inapoanza kuundwa huwa kuna misingi ipi inawekwa?

Napenda kuuliza 

Ni upi wajibu wa serikali ya Tanzania kwa wananchi wake kikatiba?

Maana kwenye katiba yetu ya sasa hakuna sehemu imeeleza wajibu wa serikali wa moja kwa moja kwa wananchi.

Ndio maana kuna mambo yanafanyika kwa utashi wa kiongozi tu na siyo kuongozwa na katiba. 

Kulingana na katiba ya sasa serikali haina responsibilities zozote kwa wananchi, yaani inafanya mambo yote kama msaada tu, huku serikali ikiweka masharti magumu kwa wananchi na kuwabana walipe kodi.

Yaani wananchi wanalazimishwa kulipa kodi huku serikali haina responsibility yoyote kikatiba

[12:09, 03/08/2023] T: Mimi naanza kwa kwa maana ya maneno hayo mawili WAJIBU na SERIKALI kwanza

[12:09, 03/08/2023] T: Neno "WAJIBU" linamaanisha majukumu au wajibu ambao mtu au taasisi inapaswa kutekeleza. Ni wajibu ambao mtu au kikundi hakiwezi kuepuka au kubadilisha. Wajibu hufafanua jukumu la kufanya jambo fulani au kutimiza majukumu ya kijamii, kisheria, au kimaadili.

Kwa mfano, wajibu wa raia kwa nchi yao unaweza kujumuisha kufuata sheria, kuheshimu haki za wengine, na kuchangia kwa maendeleo ya taifa. Vilevile, wazazi wana wajibu wa kulea na kutoa malezi bora kwa watoto wao. Katika sehemu za kazi, wafanyakazi wana wajibu wa kutimiza majukumu yao kazini kwa uaminifu na uadilifu.

Ni muhimu kutambua kuwa wajibu na haki ni vitu viwili vinavyohusiana. Kwa mfano, haki za raia huenda zikajumuisha haki ya kupiga kura, uhuru wa kujieleza, na haki ya kufanya maamuzi ya kibinaf…

[12:13, 03/08/2023] T: SERIKALI ni mfumo au taasisi inayoshikilia mamlaka ya utawala na udhibiti juu ya eneo fulani au taifa. Ni chombo cha utendaji kilichowekwa rasmi ambacho kinashughulikia masuala ya umma na kusimamia uendeshaji wa nchi.

Kazi kuu za serikali ni pamoja na:

1. Kutoa Huduma za Umma: Serikali inatoa huduma za msingi kwa wananchi wake, kama vile huduma za afya, elimu, maji, miundombinu, usafiri, ulinzi wa usalama, na huduma za kijamii.

2. Kusimamia Sheria na Utaratibu: Serikali ina jukumu la kuandaa sheria, kuzitekeleza na kusimamia utekelezaji wa sheria hizo. Inahakikisha kuwa watu wanatii sheria na wanapata haki sawa mbele ya sheria.

3. Kulinda na Kusimamia Rasilimali za Nchi: Serikali inasimamia na kulinda rasilimali za nchi kama vile ardhi, madini, maliasili, na mali zingine za umma kwa faida ya wananchi wote.

4. Kukusanya Mapato na Kutoa Matumizi: Serikali hukusanya mapato kutoka kwa wananchi na wafanyabiashara kupitia kodi na tozo mbalimbali. Mapato haya hutumika kwa kugharamia huduma za umma na miradi ya maendeleo.

5. Kuwakilisha Nchi Kimataifa: Serikali inawakilisha nchi yake katika jumuiya za kimataifa, mikutano, na mashirika ya kimataifa. Inashiriki katika majadiliano na kufanya maamuzi yanayohusu masuala ya kimataifa.

Serikali inaweza kuwa ya aina mbalimbali kulingana na muundo wake. Kuna serikali za kidemokrasia ambazo zinahusisha uwakilishi wa wananchi kupitia chaguzi na uhuru wa kujieleza. Pia, kuna serikali za kidikteta ambazo nguvu zote zinakaa kwa kiongozi mmoja au chama kimoja. Baadhi ya serikali zinaweza kuwa za shirikishi, kikoloni, au za kifalme, kulingana na mifumo ya kisiasa na tamaduni za nchi husika.

[12:19, 03/08/2023] T: KATIBA ya nchi ni msingi wa sheria na taratibu za nchi ambazo huongoza uendeshaji wa serikali, haki na wajibu wa raia, na muundo wa taasisi za serikali. Katiba inaweza kueleza wazi misingi na wajibu wa serikali kwa wananchi wake, lakini inaweza pia kutafsiriwa na kutekelezwa tofauti na serikali inayoongoza.

Kwa ujumla, katiba inaweza kutoa maelezo ya wajibu wa serikali kwa wananchi wake. Hii inaweza kujumuisha mambo kama haki za raia, huduma za msingi za kijamii na kiuchumi, ulinzi wa haki za kibinadamu, na kujitolea kwa maendeleo ya nchi.

Kwa kuwa una wasiwasi juu ya jinsi serikali inavyofanya kazi na kutafsiri wajibu wake kwa wananchi, ni muhimu kufahamu na kusoma kwa kina katiba ya nchi  ili kuelewa wajibu uliowekwa rasmi kwa serikali. Pia, inaweza kuwa ni wakati muafaka kwa wananchi na wadau wengine kujadili na kuhoji maudhui na utekelezaji wa katiba ili kuhakikisha uwazi na uwajibikaji katika uongozi na utawala wa nchi.

Kuhusu masuala ya kodi na majukumu ya serikali, katika nchi nyingi, wananchi hulipa kodi ili kufadhili shughuli za serikali na huduma za umma. Serikali inawajibika kwa kutumia mapato hayo kwa manufaa ya wananchi kwa kutekeleza majukumu yake, kama vile kuboresha huduma za afya, elimu, miundombinu, ulinzi wa usalama, na kadhalika. Hivyo, majukumu ya serikali kwa wananchi yanapaswa kujumuisha utoaji wa huduma bora na ulinzi wa maslahi ya umma.

Kama mwananchi, una haki ya kufuatilia jinsi serikali inavyotekeleza majukumu yake na kuhoji uzingatiaji wa sheria na taratibu. Pia, ni muhimu kushiriki kikamilifu katika michakato ya kidemokrasia, kama vile uchaguzi na mchakato wa kutunga au kurekebisha katiba, ili kusaidia kuunda serikali inayowajibika na inayotii matakwa ya wananchi.

[12:44, 03/08/2023] b: Nchini Tanzania, wajibu wa serikali kwa wananchi wake unaweza kutofautiana kulingana na katiba na sheria zinazotumika. Wajibu wa serikali mara nyingi unajumuisha majukumu yafuatayo:

1. Kulinda Haki za Raia: Serikali inapaswa kulinda haki za kibinadamu za raia wake kama vile haki ya uhuru wa kujieleza, uhuru wa kuabudu, haki ya usalama wa mtu na mali, na haki ya kupata haki sawa mbele ya sheria.

2. Kutoa Huduma za Msingi: Serikali ina wajibu wa kutoa huduma za msingi za kijamii kwa wananchi wake, kama vile huduma za afya, elimu, maji safi na salama, na malazi bora.

3. Kulinda Usalama wa Taifa: Serikali ina jukumu la kulinda usalama na mipaka ya nchi na kuhakikisha ulinzi wa raia wake kutokana na vitisho vya ndani na nje.

4. Kusimamia Sheria na Haki: Serikali …

[12:51, 03/08/2023] b: Katika Katiba ya Tanzania ya mwaka 1977, kama ilivyo katika katiba nyingine, serikali ina jukumu la kutoa huduma na kulinda maslahi ya wananchi wake. Ingawa katiba inaweza kutofautiana kwa kila nchi, kwa ujumla, inaweka msingi wa majukumu na wajibu wa serikali.

Katiba ya Tanzania ya mwaka 1977, inayoitwa "Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania," imekuwa ikifanyiwa marekebisho kadhaa, na nafasi ya Katiba inayotumika inaweza kuwa na mabadiliko kadiri miaka inavyosonga mbele.

Katika Katiba, majukumu ya serikali yanaweza kujumuisha mambo kama vile:

1. Kutoa huduma za umma kama vile elimu, afya, maji, umeme, na miundombinu.

2. Kulinda haki na uhuru wa wananchi, ikiwa ni pamoja na haki za kiraia, kisiasa, kiuchumi, na kijamii.

3. Kulinda usalama wa nchi na mipaka yake dhidi ya vitisho vya ndani na nje.

4. Kuandaa na kusimamia sheria za nchi na kuhakikisha zinatekelezwa kwa haki na usawa.

5. Kusimamia uchumi na maendeleo ya nchi ili kuboresha maisha ya wananchi.

6. Kulinda na kuhifadhi maliasili na mazingira ya nchi kwa manufaa ya vizazi vya sasa na vijavyo.

Ingawa majukumu haya yanaweza kufahamika katika katiba, utekelezaji wake unaweza kuwa changamoto kutokana na mambo mengi, kama vile rasilimali, miundombinu, uongozi, na mambo ya kisiasa. Pia, mchakato wa kutekeleza majukumu ya serikali unaweza kubadilika kutokana na mabadiliko ya kisiasa, kiuchumi, na kijamii katika nchi husika.

Ni muhimu kwa wananchi kufahamu katiba ya nchi yao na kusimamia utekelezaji wa majukumu ya serikali kwa kufanya ushiriki wa kikamilifu katika mchakato wa kidemokrasia, kuhoji viongozi, na kudai uwajibikaji kwa ajili ya maendeleo na ustawi wa taifa.

[13:30, 03/08/2023] T: Hoja yako @A "Ndio maana kuna mambo yanafanyika kwa utashi wa kiongozi tu na siyo kuongozwa na katiba."Kuna ukweli katika hoja yako kwamba katika baadhi ya mazingira, mambo yanaweza kufanyika kwa utashi wa kiongozi au kundi la watu wenye mamlaka, badala ya kufuata misingi ya katiba au sheria. Na hii sasa inaweza kusababisha matatizo kadhaa katika utawala na uongozi wa nchi. Mfano

1. Ukosefu wa Uwajibikaji: 

Wakati maamuzi na vitendo vya viongozi vinapokwenda kinyume na katiba au sheria, huwa vigumu kwa wananchi kuwajibisha viongozi hao kwa sababu wanaonekana kuwa juu ya sheria.

2. Ukiukwaji wa Haki za Binadamu: 

Serikali inayotenda kwa utashi wa kiongozi inaweza kudhibiti uhuru wa vyombo vya habari, kuwakandamiza wapinzani, na kukiuka haki za kiraia na kisiasa za raia.

3. Rasilimali na Mipango Isiyo na Ufanisi: 

Maamuzi ya kibinafsi ya viongozi yanaweza kusababisha matumizi mabaya ya rasilimali za nchi na kutekelezwa kwa mipango isiyotekelezeka au isiyolingana na mahitaji ya wananchi.

4. Kupotosha Maendeleo ya Nchi: Maamuzi yasiyoendana na katiba yanaweza kusababisha kutoweka kwa dira na mwelekeo wa maendeleo ya nchi, na badala yake kusababisha maslahi ya kibinafsi au ya wachache.

Kuwa na katiba madhubuti na kuhakikisha utawala wa sheria ni muhimu kwa kuweka vizuizi na kuwajibisha viongozi, kuhakikisha uwiano na usawa katika maendeleo ya nchi, na kulinda haki na uhuru wa raia. Wananchi wanapaswa kuwa na sauti na nafasi katika kushiriki katika mchakato wa kisiasa na kudai utawala bora ili kuhakikisha kuwa serikali inahudumia maslahi ya umma.

[13:39, 03/08/2023] A: Mtaalam, ikikupendeza tupia ibara na vifungu vyake ili kutoa uelewa zaidi na mpana wa hoja na mashaka ya wadau kwa ujumla wake.

[13:42, 03/08/2023] W: 🙏🏽

[13:46, 03/08/2023] T: Shukrani sana mdau..kwavile wataalamu wa sheria na wale wanohusika na wizara huusika wako hapa tuwaombe wasikae kimya pale panapoonekana pana hitajika utaalamu wao wa sheria na uhakika.Lakini tunajitahidi kupata vifungu na ibara zinazoainisha hofu ya mdau juu ya wajibu wa serikali ya Tanzania kwa wananchi wake kikatiba

[14:06, 03/08/2023] A: Asante sana!

[15:20, 03/08/2023] T: Ibara na vifungu katika Katiba ya Tanzania ya mwaka 1977 huenda vikawa vingi na virefu, hivyo nitawasilisha baadhi ya ibara zinazoangazia majukumu ya serikali na wajibu wake kwa wananchi. 

1. Ibara ya 3 - Madaraka ya Umma na Umiliki wa Taifa:

o Kifungu cha 9: Kinathibitisha kuwa madaraka yote ya nchi hutoka kwa wananchi na kwamba wananchi wana haki ya kushiriki katika kuamua masuala ya nchi.

2. Ibara ya 9 - Muundo wa Serikali:

o Kifungu cha 25: Kinaeleza kuwa serikali ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania itakuwa na mihimili mitatu - Serikali ya Jamhuri ya Muungano, Serikali za Mitaa, na Mahakama.

3. Ibara ya 13 - Serikali za Mitaa:

o Kifungu cha 145: Kinasema kuwa serikali za mitaa zitakuwa na madaraka ya kutumika kwa ajili ya masuala ya kienyeji na utawala wa maeneo yao.

4. Ibara ya 26 - Haki na Wajibu wa Raia:

o Kifungu cha 29: Kinasema kuwa kila mtu anapaswa kutii sheria za nchi.

o Kifungu cha 30: Kinafafanua haki na uhuru wa kimsingi wa raia, pamoja na uhuru wa kujieleza, uhuru wa kutoa na kupokea habari, na uhuru wa kukusanyika na kujumuika.

o Kifungu cha 31: Kinafafanua wajibu wa kila raia kuheshimu haki na uhuru wa wengine.

5. Ibara ya 146 - Majukumu ya Serikali za Mitaa:

o Kifungu cha 152: Kinasema kuwa serikali za mitaa zina jukumu la kufanya maamuzi na kutoa huduma kwa wananchi kulingana na sheria na taratibu.

[15:34, 03/08/2023] T: baadhi ya ibara na vifungu vingine vinavyohusiana na majukumu na wajibu wa serikali katika Katiba ya Tanzania ya 1977:

6. Ibara ya 9A - Ulinzi wa Rasilimali za Nchi:

o Kifungu cha 26A: Kinasema kuwa serikali itahakikisha rasilimali za nchi, ikiwa ni pamoja na ardhi, maji, madini, misitu, na mazingira, zinatumika kwa faida ya wananchi na kuhifadhiwa kwa vizazi vijavyo.

7. Ibara ya 9B - Maendeleo Endelevu na Kusawazisha Maendeleo:

o Kifungu cha 26B: Kinasema kuwa serikali itachukua hatua za kuhakikisha kuwa rasilimali za nchi zinatumika kwa manufaa ya vizazi vya sasa na vijavyo, na kuhakikisha maendeleo ya kijamii, kiuchumi, na kisiasa yanafanyika kwa usawa na haki.

8. Ibara ya 9C - Ustawi wa Jamii na Huduma za Jamii:

o Kifungu cha 26C: Kinasema kuwa serikali itatekeleza sera na mipango ya kuendeleza ustawi wa jamii na kutoa huduma za kijamii kama vile afya, elimu, maji, makazi, na mazingira bora.

9. Ibara ya 9D - Utunzaji wa Mazingira na Hifadhi ya Maliasili:

o Kifungu cha 26D: Kinasema kuwa serikali itaweka mikakati ya kutunza mazingira, kuhifadhi maliasili, na kupambana na uharibifu wa mazingira.

[18:29, 03/08/2023] M: Katiba haijaishia hapo ukisoma

10. Ibara ya 9E - Kufanikisha Uchumi wa Taifa:

o Kifungu cha 26E: Kinasema kuwa serikali itaendeleza uchumi wa taifa kwa kukuza uzalishaji, biashara, ajira, na kuboresha maisha ya wananchi.

11. Ibara ya 9F - Kuhakikisha Uadilifu wa Rasilimali za Taifa:

o Kifungu cha 26F: Kinasema kuwa serikali itahakikisha kuwa matumizi ya rasilimali za taifa yanaendeshwa kwa uwazi na uwajibikaji, na kuondoa ubadhirifu na ufisadi.

12. Ibara ya 9G - Uwiano wa Maendeleo Kitaifa:

o Kifungu cha 26G: Kinasema kuwa serikali itahakikisha kuwa maendeleo yanafanyika katika maeneo yote ya taifa kwa usawa, na kuzingatia haki na usawa wa kijamii.

13. Ibara ya 9H - Kusimamia Uchumi wa Nchi:

o Kifungu cha 26H: Kinasema kuwa serikali itasimamia uchumi wa taifa kwa kutoa mwelekeo na kusimamia sera za uchumi.

14. Ibara ya 9I - Kuendeleza Sekta ya Kilimo:

o Kifungu cha 26I: Kinasema kuwa serikali itachukua hatua za kuendeleza sekta ya kilimo na kusaidia wakulima kuboresha uzalishaji na kipato.

15. Ibara ya 9J - Kuhakikisha Ustawi wa Jamii na Maendeleo ya Watu:

o Kifungu cha 26J: Kinasema kuwa serikali itatekeleza sera na mipango ya kuendeleza ustawi wa jamii, kupunguza umaskini, na kuboresha maisha ya wananchi.

16. Ibara ya 9K - Kuendeleza Elimu:

o Kifungu cha 26K: Kinasema kuwa serikali itaweka sera na kutekeleza mipango ya kuendeleza sekta ya elimu na kuhakikisha upatikanaji wa elimu kwa wananchi wote.

17. Ibara ya 9L - Kulinda na Kuendeleza Afya:

o Kifungu cha 26L: Kinasema kuwa serikali itatekeleza sera na mipango ya kuboresha huduma za afya na kuhakikisha upatikanaji wa huduma za afya kwa wananchi.

18. Ibara ya 9M - Kuhakikisha Ustawi wa Watoto, Wanawake, na Watu wenye Ulemavu:

o Kifungu cha 26M: Kinasema kuwa serikali itachukua hatua za kulinda na kuendeleza ustawi wa watoto, wanawake, na watu wenye ulemavu.

Hizi ni baadhi tu ya ibara na vifungu katika Katiba ya Tanzania ya 1977 vinavyojumuisha majukumu na wajibu wa serikali katika kuwahudumia wananchi wake. Katiba hii ni kielelezo muhimu cha mfumo wa kisheria na utawala wa nchi na inabeba misingi na taratibu ambazo zinasimamia shughuli za kila siku za serikali na wananchi. Kuzingatia na kutekeleza matakwa ya Katiba ni msingi muhimu wa kujenga nchi imara na yenye maendeleo kwa ustawi wa wote.